14/12/2017
ΑΙΜΑΤΟΚΡΙΤΗΣ (HT Ή HCT Ή PCV) - ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΑΝΤΟΧΗΣ & ΝΤΌΠΙΝΓΚ
Αιματοκρίτης, είναι συνήθως ο πρώτος δείκτης που συναντά κανείς όταν πέσει στα χέρια του μια γενική εξέταση αίματος. Εκφράζει το ποσοστό του όγκου των ερυθρών αιμοσφαιρών στο αίμα δηλαδή την επί τοις εκατό αναλογία τους ανά μονάδα όγκου του αίματος. Οι φυσιολογικές τιμές του κυμαίνονται κατά μέσο όρο σε 40-52% για τους άνδρες και σε 36-48% για τις γυναίκες. Φυσικά οι τιμές της κάθε εξέτασης μπορεί να διαφοροποιηθεί από εργαστήριο σε εργαστήριο, ανάλογα με τις συνθήκες της μέτρησης αλλά και την ηλικία του εξεταζομένου.
Η χαμηλή του τιμή συνδυάζεται άρρηκτα και με πτώση της αγωνιστικής απόδοσης καθώς πολύ απλά σημαίνει ότι το αίμα σας δεν είναι πλούσιο σε ερυθρά αιμοσφαίρια, μεταφορείς δηλαδή του οξυγόνου στους μυς, με αποτέλεσμα να πέφτει το επίπεδο της αντοχής. Γρήγορη κόπωση, νευρικότητα, άγχος είναι μερικά από τα πρώτα συμπτώματα.
Κάθε μόριο αίμης περιέχει ένα άτομο σιδήρου, ο οποίος έχει υψηλή τάση σύνδεσης με το οξυγόνο και χαμηλότερη με το διοξείδιο του άνθρακα. Σύμφωνα με αυτό, γίνεται σύνδεση του οξυγόνου με την αιμοσφαιρίνη στους πνεύμονες, όπου εμφανίζεται και μεγάλη συγκέντρωση οξυγόνου, οπότε και δημιουργείται η οξυαιμοσφαιρίνη. Έτσι, είναι δυνατή η μεταφορά οξυγόνου στα τριχοειδή αγγεία, εκμεταλλευόμενη την ιδιότητα της οξυαιμοσφαιρίνης του να αποβάλλει εύκολα οξυγόνο. Το αίμα που έχει κορεστεί από οξυγόνο και έχει μεγάλη ποσότητα οξυαιμοσφαιρίνης λέγεται αρτηριακό αίμα. Αυτό καθώς φτάνει στα λεπτά τριχοειδή αγγεία διασπάται σε αιμοσφαιρίνη και οξυγόνο και έτσι γίνεται η μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς. Αντίστροφα, η απόθεση του διοξειδίου του άνθρακα στις πνευμονικές κυψελίδες γίνεται μέσω της απόθεσης του διοξειδίου του άνθρακα που αποβάλλεται από αυτούς , στην αιμοσφαιρίνη. Η αιμοσφαιρίνη αυτή ονομάζεται ανθρακυλαιμοσφαιρίνη και το αίμα που την περιέχει έχει πιο σκοτεινό χρώμα από το αρτηριακό και ονομάζεται φλεβικό. Η ανθρακοαιμοσφαιρίνη διασπάται στους πνεύμονες και αποβάλλεται το διοξείδιο του άνθρακα. Σύμφωνα με την περιγραφή αυτού του κύκλου φαίνεται ότι η λειτουργία της αιμοσφαιρίνης αφορά στη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς και την απαγωγή του διοξειδίου του άνθρακα από αυτούς καθώς και ότι η αιμοσφαιρίνη υπάρχει μόνο στα ερυθρά αιμοσφαίρια και είναι αυτή ουσιαστικά που δίνει στο αίμα το χαρακτηριστικό του χρώμα, για τον άνθρωπο, τα σπονδυλωτά και κάποια ασπόνδυλα ζώα.
Αθλητές Αντοχής:
Η απόδοση σε αθλήματα μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων, η απόδοση τους εξαρτάται από την αντοχή. Όταν αναφερόμαστε στην αντοχή εννοούμε την ικανότητα ενός αθλητή να προσλαμβάνει, να μεταφέρει και να καταναλώνει το οξυγόνο προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες με σκοπό την παραγωγή ενέργειας μέσα από αερόβιες διαδικασίες που είναι απαραίτητη για την επιτέλεση ενός αθλήματος με υψηλή ένταση. Όσο μεγαλύτερη η ικανότητα η κατανάλωση οξυγόνου τόσο και μεγαλύτερη είναι η αντοχή του αθλητή. Ο επιστημονικός όρος που περιγράφει την αντοχή είναι η μέγιστη αερόβια ικανότητα, γνωστή και ως μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO2max). Σε αθλητές αντοχής ο ρυθμός αυτός μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει τα 80 ml/kg/min . Οι παράγοντες που καθορίζουν την μέγιστη αερόβια ικανότητα είναι εκείνοι που εμπλέκονται στη διαδικασία της πρόσληψης - μεταφοράς και κατανάλωσης, δηλαδή (πνεύμονες - αίμα & καρδιά - αίμα δέσμευσης) και τέλος η κατανάλωσης του οξυγόνου στους ασκούμενους μύες.
Η διαδικασία αυτή είναι η φυσιολογική μέθοδος που μπορεί κάποιος να αυξήσει με προπονητικά μέσα την αντοχή (VO2max) κάθε αθλητή., πολλές φορές οι αθλητές προσπαθούν να επιτύχουν αυτό τον στόχο με τεχνητούς τρόπους. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος το επίκεντρο των προσπαθειών ήταν η βελτίωση της ποιότητας του αίματος και πιο συγκεκριμένα η αύξηση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια περιέχουν αιμοσφαιρίνη (μία πρωτεΐνη) η οποία δεσμεύει και μεταφέρει το οξυγόνο στους ασκούμενους μύες κατά τη διάρκεια της άσκησης. Πάνω σε αυτή ακριβώς τη διαπίστωση, έχει στηριχτεί ολόκληρη η 'φιλοσοφία' και κατ' επέκταση η βιομηχανία του blood doping, με άμεσο στόχο την αύξηση της συγκέντρωσης της αιμοσφαιρίνης στο αίμα, άρα την αυξημένη μεταφορά του διαθέσιμου οξυγόνου στους ασκούμενους μυς και κατά συνέπεια την αύξηση της αντοχής. Η αύξηση της αντοχής παρατείνει το χρόνο έως την εξάντληση και επιφέρει καλύτερες επιδόσεις.
Παρακάτω σας παραθέτουμε τους τρόπους που αυξάνεται η αιμοσφαιρίνη η οποία αν το πολλαπλασιάσουμε επί τρία είναι η τιμή του αιματοκρίτη και λίγο παρακάτω.
ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ ΣΕ ΥΨΟΜΕΤΡΟ
Προπόνηση σε υψόμετρο θεωρείται ένα φυσικό «ντοπάρισμα αίματος». Η διαμονή και η προπόνηση σε υψόμετρα τουλάχιστον 1800 μέτρων πάνω από το επίπεδο της θάλασσας προκαλεί βελτίωση του αιματολογικού προφίλ. Η ευεργετική αυτή δράση προκαλείται λόγω της χαμηλότερης μερικής πίεσης του οξυγόνου που προάγει την αιμοποίηση στον οργανισμό των αθλητών, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αιματοκρίτης, η συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης και κατά συνέπεια η αντοχή των αθλητών. Δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότεροι χρυσοί Ολυμπιονίκες σε μαραθώνιους και άλλα αγωνίσματα αντοχής είναι Κενυάτες ή Αιθίοπες, δηλαδή αθλητές που όλο το χρόνο ζουν και προπονούνται σε μεγάλο υψόμετρο. Επίσης δεν είναι τυχαίο πως μεγάλοι ποδοσφαιρικοί ευρωπαΐκοί σύλλογοι, την περίοδο της θερινής προετοιμασίας καταφεύγουν σε προπονητικά κέντρα της ορεινής κεντρικής Ευρώπης. Επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών έχουν δείξει πως το μοντέλο του "live high - train low" επιφέρει και τα μέγιστα αποτελέσματα. Με απλά λόγια αυτό το μοντέλο προτείνει η προπόνηση να γίνεται σε χαμηλότερο υψόμετρο (train low) όπου μπορεί να πραγματοποιείται έντονη προπόνηση, ενώ τις υπόλοιπες ώρες οι αθλητές να βρίσκονται σε μεγαλύτερο υψόμετρο (live high). Σε αυτά τα δεδομένα βασίζονται και οι ειδικές σκηνές υψομέτρου που έγιναν ιδιαίτερα διάσημες στους ολυμπιακούς αγώνες της Αυστραλίας.
ΜΕΤΑΓΓΙΣΗ ΑΙΜΑΤΟΣ
Λόγοι για τους οποίους οι αθλητές χρησιμοποιούν το ντόπινγκ αίματος:
Αυξάνοντας τον αριθμό των ερυθροκυττάρων αυξάνεται παράλληλα η ικανότητα του σώματος να μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς. Βρίσκει εφαρμογή σε αθλήματα αντοχής όπως οι αγώνες δρόμου (μεγάλων συνήθως αποστάσεων), η ποδηλασία, το cross country σκι και άλλα.
Δυσμενείς επιδράσεις-Παρενέργειες:
Αλλεργικές αντιδράσεις (ποικίλουν από εξανθήματα, πυρετό μέχρι νεφρική βλάβη, εάν χρησιμοποιηθεί λάθος τύπος αίματος).
Μετάδοση μολυσματικών ασθενειών (π.χ ηπατίτιδας, AIDS).
Υπερφόρτωση κυκλοφορικού συστήματος.
Σχηματισμός θρόμβων αίματος.
Τρόπος πραγματοποίησης ντόπινγκ αίματος:
2-3 μήνες πριν τον αγώνα ή τη διοργάνωση, λαμβάνεται από τον αθλητή μερική ποσότητα από το αίμα του (500-1000 ml). Το αίμα αυτό αποθηκεύεται, ενώ το σώμα του αθλητή παράγει φυσιολογικά περισσότερο αίμα για να επιστρέψει σε μια φυσιολογική κατάσταση. Το αποθηκευμένο αίμα χορηγείται στον αθλητή περίπου 1 εβδομάδα πριν τον αγώνα ή τη διοργάνωση. Η χορήγηση επιπλέον αίματος αυξάνει τον αριθμό των ερυθροκυττάρων και έτσι βελτιώνει την ικανότητα του σώματος του αθλητή να μεταφέρει οξυγόνο. Εναλλακτικά ο αθλητής μπορεί να λάβει αίμα (μετάγγιση αίματος) ή ερυθρά αιμοσφαίρια από κάποιον άλλο αθλητή.
Το 1972 πρώτος ο Σουηδός ερευνητής Bjorrn Ekblom έδειξε πως αυτή η τεχνική αυξάνει τόσο τη συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης όσο και τον αιματοκρίτη των αθλητών, με αποτέλεσμα να επέρχεται αύξηση της μέγιστης αερόβιας ικανότητας και κατά συνέπεια της απόδοσης σε αθλήματα αντοχής. Ο Φιλανδός δρομέας των 5 και 10 χιλιομέτρων Lasse Viren παραδέχτηκε ότι έκανε ντοπάρισμα αίματος στους ολυμπιακούς αγώνες του Μόντρεαλ το 1976. Η μέθοδος αυτή μέχρι τώρα δεν υπάρχει σύστημα ανίχνευσης και ας είναι στη λίστα του doping.
ΕΡΥΘΡΟΠΟΙΗΤΙΝΗ (ΕΡΟ)
Ρόλος της στον ανθρώπινο οργανισμό είναι εξαιρετικά σημαντικός διότι διεγείρει και ρυθμίζει το μυελό των οστών για την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων και της αιμοσφαιρίνης.
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι τα στοιχεία του αίματος που περιέχουν την αιμοσφαιρίνη. Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη που μεταφέρει το οξυγόνο και το παραδίδει για τις ανάγκες των κυττάρων σε όλο το σώμα.
Στη νεφρική ανεπάρκεια παρατηρείται ταυτόχρονα με την κατάρρευση της νεφρικής λειτουργίας και αναιμία. Ο λόγος είναι διότι δεν παράγεται πλέον από τους νεφρούς κανονικά η ερυθροποιητίνη.
Ο λόγος που χρησιμοποιούν οι αθλητές την ερυθροποιητίνη είναι διότι η ορμόνη αυτή, μετά από τη χορήγηση της με ένεση, αυξάνει τη μάζα των ερυθρών αιμοσφαιρίων και της αιμοσφαιρίνης τους. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί έτσι το αίμα τους να μεταφέρει περισσότερο οξυγόνο στους μυς και στον υπόλοιπο οργανισμό τους.
Η αύξηση της μεταφοράς οξυγόνου στο σώμα από το αίμα που σημειώνεται μετά από τη χορήγηση της ερυθροποιητίνης αυξάνει την αντοχή των αθλητών, καθυστερεί την εγκατάσταση της κούρασης και της εξάντλησης. Κατά συνέπεια τους δίνει περισσότερες πιθανότητες να υπερισχύσουν των αντιπάλων τους.
Έρευνες δείχνουν πως η χορήγηση 20-40 ΙU/ kg σωματικού βάρους για 7 εβδομάδες προκαλεί αύξηση της συγκέντρωσης της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη που οδηγούν σε αύξηση της μέγιστης αερόβιας ικανότητας (VO2max) των αθλητών κατά 10-15%.
Υπάρχουν αθλητές από διάφορες κατηγορίες που δυνατόν να παρανομήσουν χρησιμοποιώντας την ερυθροποιητίνη. Οι μαραθωνοδρόμοι, οι ποδηλάτες, οι σκιέρ και άλλοι μπορεί να μπουν στον πειρασμό χρήσης της ερυθροποιητίνη διότι αυτή μπορεί να αυξάνει την αντοχή στα αθλήματα τους.
Το ντόπινγκ με ερυθροποιητίνη γίνεται με ενέσεις κάτω από το δέρμα. Η ορμόνη από το 1990 έχει κατασκευαστεί με γενετική ανασυνδυασμένη τεχνολογία (r-HuEPO, ανθρώπινη ανασυνδυασμένη ερυθροποιητίνη). Κανονικά πρέπει να χορηγείται με ιατρική συνταγή μόνο σε ασθενείς που τη χρειάζονται όπως για παράδειγμα οι ασθενείς σε νεφρική ανεπάρκεια.
Η ερυθροποιητίνη απαγορεύεται στους αθλητές διότι η χρήση της εκτός του ότι δεν επιτρέπει το δίκαιο και ευγενή ανταγωνισμό, ευθύνεται για σοβαρές παρενέργειες που μπορούν να θέσουν ακόμη και τη ζωή του αθλητή σε κίνδυνο.
ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΑ ΑΙΜΑΤΟΣ
Tο πρώτο υποκατάστατο αίματος, που έχει κατασκευαστεί για ανθρώπινη χρήση ονομάζεται Hemopure, κατασκευάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και ήδη έχει εγκριθεί για κλινική χρήση στη Νότιο Αφρική σε περιπτώσεις οξείας αναιμίας μετά από χειρουργική επέμβαση.
Το Hemopure κατασκευάζεται από αίμα αγελάδας από το οποίο αφαιρούνται πιθανοί μεταδοτικοί, μολυσματικοί παράγοντες όπως βακτηρίδια, ιοί και άλλα νοσηροί παράγοντες. Επίσης γίνεται ειδική επεξεργασία για ν' αφαιρεθούν τα prions που είναι οι πρωτείνες που μεταδίδουν την ασθένεια των τρελών αγελάδων.
Η διάρκεια ζωής του Hemopure, είναι πολύ μεγαλύτερη παρά αυτή του αίματος. Το ανθρώπινο αίμα από τη στιγμή που θα ληφθεί από το δότη έχει διάρκεια ζωής περίπου 30 ημερών. Το νέο αυτό υποκατάστατο έχει διάρκεια ζωής 30 μηνών.
Δεν χρειάζεται να διατηρείται στο ψυγείο και μπορεί να μεταγγισθεί σε ασθενείς οποιασδήποτε ομάδας αίματος.
Οι παρενέργειές του είναι λιγότερες απ' αυτές που μπορεί να προκαλέσει το ανθρώπινο αίμα. Τα προβλήματα που προκαλεί συνήθως περιλαμβάνουν πόνους στο στομάχι, ναυτία, ίκτερο και υπέρταση.
Το Hemopure περιέχει αιμοσφαιρίνη που λαμβάνεται, μετά από την κατάλληλη επεξεργασία, από αίμα βοοειδών. Χορηγείται στους ασθενείς ενδοφλέβια και μεταφέρει οξυγόνο στους ιστούς του σώματος. Έχει την ικανότητα ν' απελευθερώνει το οξυγόνο πιο εύκολα στους ιστούς από τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Μπορεί με αυτό τον τρόπο να βοηθήσει την παραγωγή από τον ίδιο τον οργανισμό των δικών του ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Η αλήθεια είναι ότι τώρα που η WADA μπορεί και ανιχνεύει την ΕΡΟ οι περισσότεροι αθλητές χρησιμοποιούν τα υποκατάστατα αίματος ή άλλες ουσίες που επιταχύνουν την αιμοποίηση (NESP & Repoxygen).
ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Εδώ στην περίπτωση του blood doping σε σχέση με τις παρενέργειες που εμφανίζουν μακροπρόθεσμα άλλες ουσίες όπως γίνεται με τα αναβολικά στεροειδή (βλέπε καρκίνος του ήπατος, στείρωση κτλ) είναι ότι με το blood doping έχουμε αιφνίδιους θανάτους, λόγω της ραγδαίας αύξησης των ερυθρών αιμοσφαιρίων κάνοντας το αίμα παχύρρευστο. Υπάρχουν εκατοντάδες περιστατικά θανάτων.
Δρ. Θανάσης Μουρζιάπης κ.Φ.Α. Ph.D. & P.D. Exercise Physiology
Specialist in Phycsical Condition of Sports