18/12/2017
ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ (ΚΑΛΙΟ ΚΑΙ ΝΑΤΡΙΟ)
Δηλαδή χημικώς είναι ουσίες οι οποίες μέσα σε διαλύματα έχουν την ιδιότητα να άγουν ηλεκτρισμό. Οι συγκεκριμένοι ηλεκτρολύτες υπάρχουν μέσα στο ανθρώπινο σώμα και η διατήρηση της ισορροπίας τους είναι απαραίτητη για την καλή και σωστή λειτουργία των κυττάρων και των οργάνων.
Το νάτριο βρίσκεται κυρίως στο υγρό που περιβάλλει τα κύτταρα, δηλαδή είναι στον εξωκυττάριο χώρο. Όταν συνδέεται με το χλώριο παράγεται μια ουσία που λέγεται χλωριούχο νάτριο και είναι αυτό που κοινώς ονομάζεται αλάτι. Η περίσσεια νατρίου, η οποία προσλαμβάνεται με τις τροφές, απεκκρίνεται από το σώμα με τα ούρα. Το νάτριο παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του νερού του οργανισμού. Επίσης, η είσοδος και η έξοδος νατρίου από ορισμένα κύτταρα είναι απαραίτητη για την πραγματοποίηση βασικών λειτουργιών του σώματος. Παραδείγματος χάριν, για να εκτελεστούν οι διεργασίες στον εγκέφαλο, το νευρικό σύστημα και τους μυς είναι αναγκαία η δημιουργία ηλεκτρικών σημάτων για τη μεταξύ των κυττάρων επικοινωνία. Τα ηλεκτρικά αυτά σήματα δημιουργούνται από τη μετακίνηση του νατρίου. Ετσι, πολύ μεγάλη ή πολύ μικρή συγκέντρωση νατρίου στον οργανισμό μπορεί να προκαλέσει δυσλειτουργία στα συγκεκριμένα κύτταρα και σε ακραίες περιπτώσεις ακόμα και το θάνατο. Αύξηση του νατρίου στον οργανισμό, δηλαδή υπερνατριαιμία, παρατηρείται όταν υπάρχει περίσσεια νατρίου σε σχέση με το νερό. Οι αιτίες που οδηγούν σε υπερνατριαιμία μπορεί να είναι πολλαπλές και περιλαμβάνουν τις παθήσεις των νεφρών, τη χαμηλή πρόσληψη νερού και τις μεγάλες απώλειες νερού με τις διάρροιες ή και τους εμέτους. Χαμηλή συγκέντρωση νατρίου, δηλαδή υπονατριαιμία παρατηρείται όταν υπάρχει σχετική αύξηση στο νερό του σώματος σε σχέση με το νάτριο. Η υπονατριαιμία μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις του ήπατος ή των νεφρών, σε συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, σε εκτεταμένα εγκαύματα κ.λπ. Οι φυσιολογικές τιμές νατρίου στο αίμα είναι 135-145 χιλιοστοϊσοδύναμα ανά λίτρο (mEq/L).
Το κάλιο, ο άλλος βασικός ηλεκτρολύτης του οργανισμού, βρίσκεται κυρίως στο εσωτερικό των κυττάρων, δηλαδή στον ενδοκυττάριο χώρο. Και το κάλιο είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική λειτουργία των κυττάρων. Ιδιαίτερα, το κάλιο παίζει σημαντικό ρόλο στην ομαλή ρύθμιση των καρδιακών παλμών και στη λειτουργία των μυών του σώματος. Μεγάλη αύξηση (υπερκαλιαιμία) ή μείωση (υποκαλιαιμία) των επιπέδων καλίου στον οργανισμό μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στο νευρικό σύστημα, ενώ μπορεί να προκληθούν έως και δυνητικά θανατηφόρες αρρυθμίες στην καρδιά. Το κάλιο φυσιολογικά αποβάλλεται από τα νεφρά. Οποιαδήποτε δυσλειτουργία των νεφρών μπορεί να οδηγήσει σε κατακράτηση του καλίου και σημαντική αύξηση των επιπέδων αυτού στο αίμα. Επίσης, ορισμένα φάρμακα (π.χ. καλιοσυντηρητικά διουρητικά, αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης κ.ά.) μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα πρόκλησης υπερκαλιαιμίας, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει και κάποιου βαθμού νεφροπάθεια. Υποκαλιαιμία μπορεί να παρατηρηθεί όταν ο οργανισμός έχει μεγάλες απώλειες καλίου. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί σε παθήσεις των νεφρών, ύστερα από πολλαπλούς εμέτους ή και διάρροιες, μετά τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων, όπως είναι τα διουρητικά κ.λπ. Οι φυσιολογικές τιμές καλίου στο αίμα είναι 3,5-5,0 χιλιοστοϊσοδύναμα ανά λίτρο (mEq/L).
Για να διατηρηθούν στα φυσιολογικά επίπεδα οι τιμές καλίου και νατρίου του οργανισμού συστήνεται οι ενήλικοι ημερησίως να καταναλώνουν περίπου 1.500 χιλιοστόγραμμα νατρίου και περίπου 2.000-3.000 χιλιοστόγραμμα καλίου την ημέρα. Αυτό σημαίνει ότι η καθημερινή διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει δημητριακά, φρούτα και λαχανικά, ενώ πρέπει να αποφεύγονται οι προκατασκευασμένες και κονσερβοποιημένες τροφές, οι οποίες περιέχουν μεγάλες ποσότητες αλατιού, δηλαδή νατρίου.
Πηγή: ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Ι. ΣΤΕΦΑΝΑΔΗ, καθηγητή Καρδιολογίας, διευθυντή Α' Καρδιολογικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.